زانستی وزە

نەوت و گازی سرووشتی

لایەنەکانی پێشکەوتنی پەیوەندیدار بە دەرهێنانی نەوتی خاو و گازی سرووشتییەوە

سەرەڕای ئەمە، سەربەخۆیی هەرێمی کوردستان ئەو مافەی بەوان داوە کە هەموو داهاتی هەڵکەوتوو لە هەناردەکردنی نەوتی خاو و گازی سروشتی لە پاشەکەوتەکانی نەوتی(هەڵکەوتوو لە ناوچەکەی خۆیاندا) پێیان بگات؛ ئەو پاشەکەوتانەی کە دەرهێنانیان دوای ساڵی 2006 دەستی پێکردووە یان دوای 2006 دۆزراونەتەوە. بە پشت بەستن بە یاسای بنەڕەتی نوێی وه‌ڵاتی عێراقەوە(2006) هەرێمی کوردستان ساڵانە دەبێتە خاوەن 17% لە داهاتەکانی هەناردەکردنی نەوتی وه‌ڵاتی عێراق کە لە بەرانبەردا بوددجەی بنەڕەتی باشووری کوردستانە. بەشانەی لە بازاڕ کە پەیوەندیان هەیە بە دۆزینەوەی نەوتی خاو و گازی سرووشتییەوە بۆ وه‌ڵاتی عێراق زۆر گرینگە، چوونکوو رێژەی داهاتی هەڵکەوتوو لە هەناردەکردنیان بەشی سەرەکی داهاتەکانی بوددجەی ئەم هەرێمەیە.

ململانێی هەنووکەیی حکوومەتی هەرێمی کوردستانی عێراق هەناردەکردنی نەوتی خاو و گازی سرووشتییە بۆ بازاڕە جیهانیەکان لە رێگای دەروازەی کەنارە مەدیتەرانەییەکانی وه‌ڵاتی تورکیاوە. ئەم کارە چییەتییەکی سیاسی(بە هۆی پێویستی بە رێکەوتنە پێویستەکان لەگەڵ حکوومەتی بەغدا) و لەهەمان کاتداش تەکنیکی(رێژەی هەنووکەیی نزیکەی 300هەزار بەرمیل لە رۆژێکدایە کە لە داهاتوودا دەگاتە 2 ملیۆن بەرمیل لە رۆژدا و لانی کەم 10ملیارمەتری موکوعەب گاز لە ساڵدا) هەیە.

روانگە دووربینانە پێشکەشکراوەکان لە سەرەوە بۆ کۆمپانیاکان لە بەشی وزەدا داخوازییەک درووست دەکات. لە راستیدا هیچ هۆکارێک نابێتە بەربەست لە بەردەم ئامادەبوونی چالاکانەی کۆمپانیا پۆڵەندییەکان لەبەشی وزەی هەرێمی کوردستانی عێراق و لە ماوەی درێژتردا لە باشووری ئەم وه‌ڵاتەدا.

رێکخراوەکان و حیزبە هۆگرەکان لەم بارەوە سەبارەت بە بەڕێوەچوونی کۆبوونەوەی چاوپێکەوتنەکە زانیاری وردتریان دەدرێتێ. تکایە فۆرمی درووست کردنی پەیوەندی(کە یارمەتیمان دەدات بۆ باشتر بەڕێوەبردنی کۆبوونەوەکە)پڕ بکەوە یاخود پەیوەندی بکە بە ئێمەوە.

درووست کردن و پیشەکانی پەیوەندیدار

لایەنەکانی پێشکەوتنی درووست کردن و پیشەکانی پەیوەندیدار بەوە.

پیشەی درووستکراو کە بە شێوەی بەرفراوان ناسراوە، بەشێکە لە بازاڕ کە بەرپرسیارە لە درووستکردنی کەشی هەموولالێگرتنی ئێمە. شیاوە بزانین کە 80% بیناکانی دهۆک(بە نیو ملێۆن دانیشتووەوە)، سلێمانی(بە 1 ملێۆن و 894 هەزار دانیشتووەوە) و هەولێر (بە 1 ملێۆن و 134 هەزار دانیشتوەوە)دوای ساڵی 2006 درووست کران، کە لە راستیدا هەشت ساڵی ئەم دواییەیە.

حکوومەتی هەرێمی کوردستان خوازاری مانەوەی ئاستێکی بەرزە لە پێشکەوتنی روولەگەشە لە پیشەی بیناسازیدا و پێی خۆشی لە بوارەکانی خوارەوەدا سەرمایەگوزاری بکات:

• درووست کردنی ناوەندە پزیشکییەکان

• درووست کردنی سیستەمەکانی دابین کردنی ئاو و ئاوەڕۆی تەندرووستی لەگەڵ کارخانەی پاڵاوتنی ئاوی رژاو

• درووست کردنی ناوچەی دانیشتن و ئابوری بە پلاندانانی نوێوە

• درووست کردنی ناوچەگەلی دابین کردنی خواردەمەنی و ناوچەگەلی گەشتیاری بۆ گەشتیارانی بە داهاتی مامناوەندییەوە

• پەرەپێدانی ئەو دوو فڕۆکەخانە نێونەتەوەییه کە هەن

شیاوی باسە کە پیشەی بیناسازی جیا لە بابەتە باسکراوەکان داخوازی بۆ هەموو مادەکان و کەلوپەلەکان، لە مادە سەرەکییەکانەوە وەکوو چیمەنتۆ و پۆڵا بگرە تاکوو مادە و کەلوپەلە پێویستەکان بۆ دامەزراندن و دابین کردنی ئێلکتریسیتە و تەواوکردنی کارەکان و کەلوپەلی ناوماڵی کۆتایی هەیە.

رێکخراوەکان و حیزبە هۆگرەکان لەم بارەوە سەبارەت بە بەڕێوەچوونی کۆبوونەوەی چاوپێکەوتنەکە زانیاری وردتریان دەدرێتێ. تکایە فۆرمی درووست کردنی پەیوەندی(کە یارمەتیمان دەدات بۆ باشتر بەڕێوەبردنی کۆبوونەوەکە)پڕ بکەوە یاخود پەیوەندی بکە بە ئێمەوە.

کەلوپەلی پەروەردە

لایەنەکانی پێشکەوتنی پیشەی پەروەردە

حکوومەتی هەرێمی کوردستان ئاگادارە لەم بابەتە کە ماننەوەی روولەگەشەی ئەم سەربەخۆییە بەستراوە بە شارەزایی درووستکردنی بەشە کلیلییەکانی ئابوری وەکوو وزە، دەرهێنانی نەوتی خاو و گازی سرووشتی، بیناسازی، پزیشکی یان کشت و کاڵ و پەروەردەکردنی بەرهەمە کشت و کاڵییەکان بە شێوەی سەربەخۆ. روون و ئاشکرایە کە لە ساڵی 2005 کە ئەم هەرێمە سەربەخۆیی خۆی وەدەست هێناوە، بە رێژەی پێویست فەرمانبەر و کرێکاری خوێنەوار و کارامە نیە کە بتوانن وەڵامدەری ململانێ باسکراوەکان لە لایەن سەرکردە کوردەکانەوە بن. ئەم دەرفەتەی پێشکەوتنی بەشی پەروەردە، ئەویش لە بواری پەروەردە پێشکەوتنەکاندا بکاتە پێویستەیەک.

یەکێک لە رێگاکانی بەرزکردنەوەی ئاستی پەروەردەی گشتی لە کۆمەڵگای کوردستاندا هاوکاری ئابوری لەلایەن حکوومەتەوە بەو کەسانەیە کە پێیان خۆشە لە دەرەوەی هەرێمی کوردستانی عێراق بخوێنن. ئەمە دەرفەتێکە بۆ زانکۆ پۆڵەندییەکان کە خوێندکارەکانی ژێر ماستەر، ماستەر و سەرەوەی ماستەر وەرگرن.

بەو زانکۆیانەی کە پێیان خۆشە لەم بوارەدا هاوکاری بکەن،لە کاتی بەڕێوەچوونی کۆبوونەوەی چاوپێکەوتنەکەدا زانیاری وردتریان دەدرێتێ. تکایە فۆرمی درووست کردنی پەیوەندی(کە یارمەتیمان دەدات بۆ باشتر بەڕێوەبردنی کۆبوونەوەکە) پڕ بکەوە یاخود پەیوەندی بکە بە ئێمەوە.

پزیشکی

لایەنەکانی پێشکەوتنی پیشەی پزیشکی

لەو کاتەوەی هەرێمی کوردستانی عێراق سەربەخۆیی تەواوی لە ساڵی 2005دا وەدەست هێنا، دابین کردنی شیاوی دەستپێڕاگەیشتنی تەواو بە خزمەتگوزارییە تەندرووستییە پزیشکییەکان بۆتە لەسەرترییەک بۆ بەرپرسانی هەرێمەکە.ئەم بەرنامەی زێدەخوازییانەی لەگەڵ سەختییەکەیدا بابەتەکانی بنەڕەتی و پەیوەندیداری زۆری بۆ جێبەجێ کردن درووست کردووە کە دەبێتە هۆی درووستکردنی دەرفەتی زۆری بازرگانی. بۆ بابەتە بنەڕەتییەکانی وەکوو:

• درووستکردنی ناوەندە پزیشکییەکان بە پسپۆڕیگەلی جیاوازەوە

• باشتربوونی دەستپێڕاگەیشتن بە دەوا

• بەرزکردنەوەی ژمارەی پسپۆڕەکان

بەو کەس(پزیشکەکان، پەرستارەکان، پسپۆڕەکان) و کۆمپانیایانەی پێیان خۆشە لەم بوارەدا هاوکاری بکەن،لە کاتی بەڕێوەچوونی کۆبوونەوەی چاوپێکەوتنەکەدا زانیاری وردتریان دەدرێتێ. تکایە فۆرمی درووست کردنی پەیوەندی(کە یارمەتیمان دەدات بۆ باشتر بەڕێوەبردنی کۆبوونەوەکە) پڕ بکەوە یاخود پەیوەندی بکە بە ئێمەوە.

ئەگەرەکانی تر

ئەگەرەکانی تر

لەو کاتەوەی هەرێمی کوردستانی عێراق سەربەخۆیی تەواوی لە ساڵی 2005دا وەدەست هێناوە، حکوومەت دەستی کردووە بە سیستەمێکی ئابوری نوێ. سەرمایەگوزاری لەم سیستەمەدا لەسەربنەمای داهاتی وەدەست هاتوو لە دەرهێنانی نەوتی خاو و گازی سرووشتییە. شایانی باسە کە دەستەواژەی « سیستەمی نوێی ئابوری» بە واتای درووستکردنی ئابوری هەرێمی «لە سفرەوە»یە. ئەم هەلومەرجە دەرفەتی بازرگانی سەرنجڕاکێشی زۆری درووست کردووە و بە شێوەیەک هاوشێوەی ئەو هەلومەرجەیە کە دوای شۆڕشی ئابوری لە وه‌ڵاتی پۆڵەندا لە ساڵی 1989روویدا.

بەو کۆمپانیای سەرمایەگوزاری و سەرمایەگوزارە سەربەخۆیانەی کە پێیان خۆش بێ، لە کاتی بەڕێوەچوونی کۆبوونەوەی چاوپێکەوتنەکەدا زانیاری وردتریان دەدرێتێ. تکایە فۆرمی درووست کردنی پەیوەندی(کە یارمەتیمان دەدات بۆ باشتر بەڕێوەبردنی کۆبوونەوەکە) پڕ بکەوە یاخود پەیوەندی بکە بە ئێمەوە.